Οι σκοποί του Ορθόδοξου Γάμου (μέρος 5ο)

Νίκος Θ. Μπουγάτσος
Η Ορθόδοξη Θεολογία για το σκοπό του Γάμου
Εκδ. Επτάλοφος, Αθήνα 1989. © Νίκος Μπουγάτσος

Η εγκοίτωση των επιθυμιών (δηλ. ο αποκλεισμός της γενετήσιας ανηθικότητας) με την εντός του γάμου ικανοποίηση της γενετήσιας ορμής17 είναι δυνατό να είναι σκοπός του χριστιανικού γάμου, και μάλιστα είναι δυνατό να είναι ο μόνος ή ο πρώτος σκοπός του Ορθόδοξου χριστιανικού γάμου;

Δυνατή αντίρρηση για το κατ' αρχήν (εάν μπορεί να είναι σκοπός του γάμου) είναι η εξής:
1) Ορθώς υποστηρίχθηκε ότι η εγκοίτωση των επιθυμιών έχει αρνητικό ηθικό χαρακτήρα18, είναι δηλαδή άρνηση της αμαρτίας και όχι δημιουργία Ορθόδοξης χριστιανικής ενάρετης ζωής. Αφού δεν έχει θετικό ηθικό χαρακτήρα, πως είναι δυνατό να είναι σκοπός του γάμου; -2) Οι περισσότεροι από τους Πατέρες και θεολόγους (εκτός επτά) δεν αναφέρουν την εγκοίτωση των επιθυμιών μεταξύ των σκοπών του γάμου.

Αλλ' όμως πρέπει να τη δεχθούμε ως έναν από τους σκοπούς του γάμου, γιατί την αναφέρουν η Αγία Γραφή και η Ιερά Παράδοση και δεν είναι αντίθετη προς το γενικό πνεύμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας:
Α') Η Κ. Διαθήκη, και συγκεκριμένα ο Απόστολος Παύλος σε τέσσερα σημεία αναφέρει το νόμιμο γάμο (και την εντός αυτού συνουσία) ως τρόπο αντιμετώπισης του πειρασμού (της επιθυμίας):
1) Στο χωρίο Α' Κορ. ζ', 2, συνιστά: «Διά δε τας πορνείας έκαστος την εαυτού γυναίκα εχέτω, και εκάστη τον ίδιον άνδρα εχέτω»
-2) Στο χωpίο Α' Κορ. ζ', 9, συνιστά: «Eι δε (οι σύζυγοι) ουκ εγκρατεύονται, γαμησάτωσαν· κρείττον γαρ εστιν γαμείν ή πυρούσθαι».
- 3) Στο χωρίον Α' Κορ. ζ', 5-6: «Μή αποστερείτε αλλήλους... ίνα μη πειράζη υμάς ο σατανάς διά την ακρασίαν υμών...».
4) «Βούλομαι ουν νεωτέρας (χήρας) γαμείν, τεκνογονείν, οικοδεσποτείν, μηδεμίαν αφορμήν διδόναι τω αντικειμένω λοιδορίας χάριν· ήδη γάρ τινες εξετράπησαν οπίσω του σατανά». (Α' Τιμ. ε', 14-15).

-Β) Επτά από τους Πατέρες και θεολόγους ρητώς αναφέρουν ως πρώτο σκοπό την εγκοίτωση των επιθυμιών, μεταξύ των οποίων τρεις από τους αρχαιότερους και μεγαλύτερους, δηλ. οι Χρυσόστομος (οκτώ φορές), Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, Ιωάννης ο Δαμασκηνός (δύο φορές), Ψευδοκλήμης, Παφνούτιος, Πατριάρχης Μελέτιος ο Πηγάς και άλλος άγνωστος Οικουμενικός Πατριάρχης.

-Γ) Το γενικό πνεύμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας επιτρέπει για παιδαγωγικούς λόγους (για την ανθρώπινη ατέλεια) να δεχθούμε την εγκοίτωση των επιθυμιών (παρά τον αρνητικό ηθικό χαρακτήρα της), διότι και σ' άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιεί της ίδιας αξίας ηθικά μέσα. Αν και η θετική και υψίστη χριστιανική αρετή είναι «η αγάπη»19, αυτή που δημιουργεί το σύνδεσμο μεταξύ όλων των ανθρώπων, ιδίως των Χριστιανών και κατ' εξοχήν των συζύγων, και η τέλεια αγάπη «έξω βάλλει τον φόβον»20, εν τούτοις ο Απόστολος Παύλος (ο μέγας κήρυξ της αγάπης21) συνιστά στη σύζυγο το «φόβον» προς το σύζυγό της, αν και αυτός έχει όχι απλώς αρνητικό, αλλά αντιθετικά αρνητικό χαρακτήρα. Kαι αυτό για λόγους παιδαγωγικούς, ή για την ακρίβεια, προπαιδευτικούς. Kαι δεν αναφέρει απλώς ο Παύλος το φόβο, αλλά τον χρησιμοποιεί συστηματικά η Εκκλησία, διότι περιλαμβάνει το χωρίο αυτό του Παύλου στην αποστολική περικοπή της Ακολουθίας του μυστηρίου του γάμου.

Η εγκοίτωση των επιθυμιών κατ' εξοχήν τονίσθηκε (ως σκοπός του γάμου) από τους Πατέρες της Εκκλησίας μετά τον 4ο αιώνα ως προπαιδευτική διδασκαλία, για να περιορίσουν την υπό τους ειδωλολάτρες κατάχρηση της ικανοποίησης της γενετήσιας ορμής (πολυγαμία, παλλακεία, εταιρισμός κ.λπ.). Ώστε μπορουμε να χρησιμοποιήσουμε ως μέσα (ή ενδιάμεσους σκοπούς) μιά διδασκαλία που έχει αρνητικό ηθικό χαρακτήρα, όπως είναι η εγκοίτωση των επιθυμιών.

Αφού η εγκοίτωση των επιθυμιών δύναται να είναι ένας από τους σκοπούς του γάμου, μήπως μπορει να είναι ο μόνος σκοπός του γάμου;

Αν και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος μια φορά αναφέρει την εγκοίτωση των επιθυμιών ως το μόνο σκοπό του γάμου22, εν τούτοις δεν μπορούμε να τη δεχθούμε ως το μόνο σκοπό του χριστιανικού γάμου, για τους εξής λόγους:
1) Γιατί αφού έχει αρνητικό χαρακτήρα δε δύναται να είναι ο μόνος σκοπός του γάμου, τουλάχιστον θα προηγείται αυτού η αντίστοιχη αρετή, δηλ. η ηθική τελείωση.
- 2) Η Aγία Γραφή αναφέρει και άλλους σκοπούς του γάμου, όπως αναφέρθηκε ήδη.
-3) Όλοι οι Πατέρες και θεολόγοι αναφέρουν και άλλους σκοπούς του γάμου. -4) Kαι ο ίδιος ο Χρυσόστομος ενώ οκτώ φορές αναφέρει την εγκοίτωση, σ' άλλα χωρία αναφέρει και άλλους σκοπούς του γάμου.

Αφού η εγκοίτωση των επιθυμιών δεν είναι ο μόνος σκοπός του γάμου, μήπως μπορεί να είναι ο πρώτος;

Αν και ο Χρυσόστομος μερικές φορές τον αναφέρει ως μόνο ή πρώτο, δεν μπορούμε να τον δεχθούμε ως πρώτο. Σε μερικές συγκεκριμένες περιπτώσεις η εγκοίτωση των επιθυμιών προηγείται χρονικά από ψυχολογική και ηθική άποψη, δεν προηγείται όμως σε καθαρά ηθικό επίπεδο και αξιολογικά.

Μπορούμε μόνο να δεχθούμε ότι προηγείται του σκοπού της απόλαυσης της ηδονής, αλλά όχι και αξιολογικά των άλλων σκοπών του γάμου. Γιατί ούτε η Aγία Γραφή και οι Πατέρες, αλλά ούτε το γενικό πνεύμα της Εκκλησίας και ο ορθός λόγος είναι δυνατό να δεχθούν ως πρώτο σκοπό την εγκοίτωση των επιθυμιών.
Α') Γιατί:1) Η Aγία Γραφή αναφέρει και άλλους σκοπούς, όπως την ηθική τελείωση
-2) Κανένας από τους Πατέρες δεν αναφέρει ως αξιολογικά πρώτο σκοπό την εγκοίτωση των επιθυμιών, εκτός βέβαια του Χρυσοστόμου23, ο οποίος όμως σ' άλλα σημεία καθόλου δεν την αναφέρει24.
-3) Το γενικό πνεύμα της Εκκλησίας δεν μπορεί να τη δεχθεί αξιολογικά ως πρώτη, αφού μάλιστα αναφέρεται και η θετική αρετή μεταξύ των σκοπών του γάμου.

-Β') Kαι ο ορθός λόγος μας βεβαιώνει πως δεν μπορεί η εγκοίτωση των επιθυμιών να είναι ο πρώτος σκοπός του γάμου.
Γιατί 1) η ψυχολογία δέχεται πως η κοινωνικότητα προηγείται χρονικά και αξιολογικά και αυτής της γενετήσιας ορμής (της επιθυμίας κατά την ηθική), και
2) η φυσιολογία δέχεται μεν πρώτη χρονικά τη γενετήσια ορμή, αλλά ως τελικό σκοπό (δηλ. πρώτο αξιολογικά) δέχεται την τεκνογονία.

Επομένως η εγκοίτωση των επιθυμιών είναι ένας από τους σκοπούς του Ορθόδοξου χριστιανικού γάμου, αλλά ούτε ο μόνος ούτε ο πρώτος είναι μεταξύ των άλλων σκοπών.

συνεχίζεται...